Fasyayı bedenimizi saran bağ olarak özetleyebiliriz. Aslında vücudumuzun en önemli organı ama çoğumuz için hatta modern tıp için bile bir gizem. Bana sorarsanız yedinci duyumuz ve en büyük duyu organımız.
Tüm gün ofiste, masa başında çalışmanın bedeninize neler yaptığını biliyor musunuz? Hareketsizlik ve sabit pozisyonda uzun süre çalışmak; Karpal Tünel Sendromu, Gergin Boyun Sendromu, başparmak ve el bileğinde tendon iltihaplanması, omuz ve dirsekte tendon iltihaplanması, bel, boyun ve sırt ağrısı, bel ve boyun fıtığı, boyun düzleşmesi ve duruş (postür) bozukluklarına neden olabiliyor.
Bir süre sonra bu sorunlar ciddi ortopedik rahatsızlıklara dönüşüyor. Bedenimizi saran bağ dokusu yani fasya zarar görüyor. Bunun için neler yapabiliriz, fasyayı güçlendirmenin yolları neler? Bunlara geçmeden önce fasyadan kısaca söz etmek istiyorum.
Fasyayı bedenimizi saran bağ olarak özetleyebiliriz. Aslında vücudumuzun en önemli organı ama çoğumuz için hatta modern tıp için bile bir gizem. Bana sorarsanız yedinci duyumuz. Fasya, sanıldığı gibi pasif bir doku değil; çoğunlukla kollajenden ve özel bir hücre yapısı olan “fibroblast”lardan oluşuyor. Kasları, kemikleri, tendonları, eklem bağlarını ve kanı birbirine bağlıyor, aslında bütün vücudu bir arada tutan esnek bağdoku, bizi içeriden saran bir örtü. En büyük duyu organımız.
Görselleştirmemiz gerekirse, fasyayı tanımlarken portakal örneğini verebiliriz. Nasıl ki portakalı ortadan ikiye kestiğimizde içindeki suyu paketleyen minik minik binlerce torba ve onları da çevreleyen zarlar varsa fasya da benzer işlev görür ve her şeyi sarar.
Thomas Myers’in tanımıyla “70 trilyon hücremizi uygun yerlerinden bir arada tutan; lifli, yapışkan ve ıslak proteinlerin oluşturduğu üç boyutlu bir örümcek ağı.”
Fasya, sağlıklı olduğunda esnek ve neredeyse süzülüyor. Sağlıksız olduğunda kıvamı kaba, sıkı ve sert hale geliyor. Fasyayı bu hale getiren aslında hareketsiz yaşam tarzı, zayıf postür, dehidrasyon, diş sıkma, özellikle bademcik olmak üzere boğaz enfeksiyonları, kasların aşırı kullanımı ya da kas zedelenmesi, sağlıksız yeme alışkanlıkları, kötü uyku kalitesi ve stres.
Kronik ağrıların ve özellikle de fibromiyaljinin ana sebeplerinden biri olarak sağlıksız fasyayı görüyoruz. Fasyal yapışıklıklar, enerjinin akışını, iletişimi ve dolaşımı bozarak kronik ağrıya neden oluyor. Fasya daralması ve yapışıklıkları vücudu kronik stres modu olan “savaş ya da kaç” moduna sokuyor. Dolayısıyla kronik stres altındaki vücutta iyileşme mümkün olamadığı için ağrı da kısır döngüye giriyor. Fasya sorunları çok ilerlediğinde eklem sorunları ve sakatlıklara da neden olabiliyor. Fasyal yapışıklıklar sinir ve kaslara da baskı yapıyor. Sinir uçları stres ile irrite edilince kan damarlarını daraltan bir madde yayıyor.
Fasyanın tüm sinir ağımızın iletilmesinde çok önemli bir fonksiyonu var, bu yüzden “iletişim dokusu” da deniyor. Vücuttaki tüm sistem arasında “bağ” kuruyor. Enerji akışımız da fasya üzerinden ilerliyor. Yani her şey fasya üzerinden birbirine bağlı.
Madde madde sıralamak gerekirse fasya sağlığını en çok bozan faktörler:
- Toksinler
- Stres
- Kas zedelenmesi
- Diş sıkma
- Kötü uyku kalitesi
- Dehidrasyon
- Cerrahi işlemler
- Hareketsiz yaşam tarzı
- Postür (duruş) bozuklukları
- Enfeksiyonlar
Diş sıkma veya boğaz bölgesindeki enfeksiyonlar fasya sağlığını ve dolayısıyla lokal gibi görünseler de tüm vücudu etkiledikleri için önemlidir.
Bazıları selülitin sağlıksız fasyanın bir sonucu olduğunu belirtse de henüz bunu destekleyecek bir araştırma sonucu yok.
OFİS ORTAMINDA NELER YAPILABİLİR?
Zıplayın: Fasyayı ve de vücudunuzu koruyup güçlendirmek için hareketlenmek şart. Hepimizin kolayca yapabileceği, fasyayı uyarmayı ve elastikiyetini sağlayan hareketlerden biri de zıplama. Fırsat buldukça zıplayın, unutmayın fasya ne kadar elastik olursa o kadar güçlü ve dayanaklı olur. Ofis dışında da trambolinde, yatakta zıplayıp sıçrayabilirsiniz.
Esneyin: Bütün gün masa başında, bilgisayar karşısında çalışıyorsanız, fasyayı en çok rahatlatacak hareketlerden biri de gerinmek. Kolları geride birleştirin, sonra sağa sola… Sırtınızı dik hale getirin, kedi gibi gerinirken o rahatlamayı hissedeceksiniz.
Hareket ve esneme, fasya için çok kritik öneme sahip. O yüzden hareketsizlik, duruş bozuklukları, enflamasyon ve psikolojik stresin kimyası fasyada yapışıklıklara ve fasyanın sertleşmesine neden olur.
Kasları dikey esnetmek, üzerlerindeki gerilimi alır. En iyi sonuç için esnemeleri 30 saniye ile bir dakika arasında tutmak ve ağrıya sebep olacak kadar zorlamamak gerekiyor.
Yaylanın: Zıplayıp gerinmek gibi fasyayı güçlendiren hareketlerden biri de yaylanmak. Elastik geri tepme etkisiyle fasyayı güçlendirin. Ayağa kalkın, topuklarınızı kaldırıp indirerek yaylanın, ellerinizi arkada kavuşturabilir ya da havaya kaldırıp onları da hareketlendirebilirsiniz.
Masaj Yapın: Ayağınızın altında yuvarlayacağınız minik bir topla ya da düğümlenme (tetik noktası) hissettiğiniz noktalarda (ön-arka kol, ön-arka üst ve alt bacak) yuvarlayacağınız merdane ya da silindir kartonla bu noktalarda gevşeme ve rahatlama sağlayarak fasyayı güçlendirebilirsiniz.
Sallanın, Silkelenin: Sallanmak ve silkelenmek de fasyanın sevdiği hareket biçimlerinden. Ayağa kalkın, dik durun. Kollarınızı ve bacaklarınızı tek tek silkeleyin, sırayla tekrarlayın. Rahatlamayı hissedeceksiniz.
SERTLEŞMİŞ FASYANIN BELİRTİLERİ NELER?
Fasya çalışması aslında ara sıra yapacağınız bir şey değil. Fasya her şeyi sürekli kılıyor, dolayısıyla vücudunuzu bir bütün olarak ele almalısınız. Eğer omuz ağrınız masaj sonrası yer değiştirmişse sebebi fasyadır. Bazı semptomlar, fasya sağlığınıza özen göstermeniz gerektiğine işaret ediyor.
Kasların hedef alındığı her bir saatlik egzersiz karşılığında, 30 dakikayı fasya sağlığını geliştirmeye ayırmaya çalışın.