Yeni bir yaşam tasarlama yeteneği açlıkla mücadele edebilmenin yolu olarak bitkisel ve hayvansal üretimdeki verimi artırıcı ve iklim değişikliği ile mücadelenin lokomotifi olabilir. Sınırları zorlamak, etiğin gölgesinden ayrılmadan geleceğe ortak olmak, heyecanların en alası değil mi?
İklim kardiyolojisi dünya çapında en çok ölüme neden olan kardiyovasküler ve yüksek ısıya maruz kalmaktan yetersiz beslenmeye kadar çeşitli sağlık risklerine neden olan iklim değişikliği ile ilgili yeni tıp alanı. 2019 yılında yüksek sıcaklık nedeniyle 93 bin, kırmızı etle beslenme kaynaklı 738 bin kardiyovasküler ölüm gerçekleşti. İklim değişikliği kaynaklı hastanelere erişimdeki aksaklıklar ve iklim kaynaklı bazı tahılların protein değerinde görülen düşüşler de dolaylı etkilerden. Yaşam süresi artmakla beraber sağlık sektörü, küresel sera gazı emisyonlarının yüzde 4,4’ünden, hava kirliliğinin yüzde 2,8’inden sorumlu.
Muson yağmurları hiç dinmiyor, son 10 yıldır hiç pirinç üretemedik. Güney Asya’da 2010 ile 2022 yılları arasında Muson kaynaklı sel nedeniyle 37 milyon, fırtınalar nedeniyle 21 milyon kişi vatanından göçmüştü. Mega kuraklıklar son 28 bitki türünün de gelecek 20 yılda yok edeceğini ortaya koyuyor.
Bunlar iyi günlerimiz diyemeden, haftada iki günlük su kesintisi dört güne çıkarıldı. Salgın sonrası kırlara yerleşen beyaz yakalıların hobi bahçelerine el konuldu, su depoları mühürlendi. Köyler arasında su savaşları yerel çatışmaların şiddetlenmesine neden oluyor.
Virüs Göç Yolları Kontrol Altında
İklim değişikliği kaynaklı bulaşıcı hastalıkların göç yolları kontrol altına alındı, 77 ülkeye giriş çıkış yasaklandı. Yaygın su kaynaklı virüslerden veba gibi ölümcül hastalıklara kadar 375 hastalığın 218’inin iklim değişikliği kaynaklı olduğu ortaya çıktı. Okullar uzaktan eğitim dışında açılmıyor, düğün, cenaze gibi törenler karbon ayak izi ve su kullanımı nedeniyle yasaklandı.
“Bugün günlerden gelecek” iklim kanununda değişiklik yasa tasarısı mecliste tartışılacak. Su vaadine inanarak inşa edilen golf sahalarının kapatılmasına, futbolun yeşil sahalarda değil toprakta oynanmasına, tropikal çiçek satışlarının durdurulması hakkındaki kanun tasarısı onaylandı. İklim değişikliği küresel sağlık haritaları yeniden güncellendi. Adana, Mersin, Trabzon sıtma hastalığında riskli bölgeler olarak açıklandı.
Oysa, 2023 yılında 77 bin bilimsel makaleyi inceleyen bilim insanları iklim değişikliği kaynaklı patojenlerin haritasını, olası riskleri ve çözüm önerilerini yayınlamışlardı. Hastalık taşıyan sivrisineklerin yarasalar ve kemirgenlerin şiddetli yağış, atmosferik ısınma ve sellerle geleceğini açıklamışlardı.
Mantar Duvarları
Artan sıcaklıkların virüsleri ısıya karşı daha dirençli yapabileceğini, hastalıkların şiddetinin artacağı konusunda bilim insanları defalarca uyarmıştı. Isıya dayanıklı hale gelen mantarlar ağaçlardan fazla uzayarak orman ekosistemini bozuyorlar, eski türlerin çoğu kalmadı. Ormanlara giriş çıkışlar durduruldu, mantarların yerleşim yerlerini tehdit etmesi nedeniyle ormanlara duvarlar örüldü.
İşyerlerindeki uygun olmayan çalışma ortamları kaynaklı hastalıklardan ötürü iklim davalarında rekor tazminatlar pek çok sektörde işlerin kapanmasına neden oluyor. Uluslararası İşçi Örgütü (ILO), iklim değişikliği kaynaklı çalışma ortamlarında değişiklik yapılmasına dair küresel program başlattı. İklim değişikliği kaynaklı şirket kârlarındaki kayıplar pek çok endüstrinin yok olmasına neden oldu. İşsiz orduları ülkelerin güvenlik sistemlerini tehlikeye atıyor. Isı tavan yaptıkça kârlılık dibe vuruyor. 25 derecenin üzerindeki her bir derece sıcaklık yıllık satışlarda yüzde 10’dan fazla kayıp ve kârlılıkta yüzde 15 düşüşe neden oluyor. ABD ve Avrupa’da her bir derecelik sıcaklık artışının yıllık 1 milyar dolarlık ciro kaybına neden olduğunu ortaya çıkardı. Sıcak hava borsayı da vurdu, Şikago borsası her bir derece sıcaklık artışında 22 baz puan düşüyor.
Sentetik Biyoloji Bizi Geleceğe Ortak Edebilir mi?
İçinde milyonlarca yıllık hafızaya sahip bir işletim sistemi canlılık. Sentetik biyolojinin hedefi; yaşamı faydalı amaçlar yaratabilmek için kullanan bir disipline dönüştürmek. Mühendisler, motoru ve çipleri kullanırken; sentetik biyoloji, mikropları, DNA’ları ve genleri kullanıyor.
Fizik mühendisleri sel sonrası şebeke suyundaki mikropları yok etmek için makine tasarlarken, sentetik biyoloji çeşitli organizmaları modifiye ederek suyu temizliyor; biyolojik havuzlar Rize’de yapıldı bile.
DNA’yı maniple ederek canlılığı yüceltmek, verici bir bilim alanı. Biyolojik sistemler atom ve moleküllerden oluşur; onlar da proteinlerden. Proteinler, DNA’lar tarafından kodlanır. Proteinler maniple edilerek sistemi tamamıyla modifiye edebiliriz. Mekanik devreler yerine iş gören genetik devreler ile tarımın geleceği yenilenecek. Antroposen tarım devriminin temelinde canlılığın gezegene can katması yatıyor.
Kendi Kendini İyileştirebilen İnsan Türü
Craig Venter Enstitüsü araştırmacıları diyabet hastaları için artan glikoz seviyelerini algılayabilen ve insülin salgılayabilen probiyotik bakteriler tasarlıyor. “Kendi kendini iyileştirebilen insan türü”, gezegen için küçük olsa da insan türü için büyük bir adım. Kanseri yenmek, kuralığa dayanıklı tohumlar üretmek, soğukta üşümeyen ceviz ağaçları, kalbi kırılmayan insanlar hepsi sentetik biyolojinin vadettikleri.
13 yıl ve 2,7 milyar dolara mal olan insan genomunu sıralamak sentetik biyoloji ile sadece birkaç günde yapılabiliyor. Antroposen devriminin sıçramasını sentetik biyoloji yapacak. Öngörülemez hava olayları için öngörülebilir tarımsal faaliyetin anahtarı, daha fazla veriyi, daha büyük bir akılla anlamlandırmaktır. Data toplamak, hatırlamak, anlamlandırmak için DNA’dan daha güvenilir bir yer olabilir mi?
Çevreci tarım sentetik biyolojinin tanıdık çalışma alanı. Ekmek, bira mayası, aşılar her biri çevreye dost alternatif ürünler üretme amaçlı projeler. Pivot bio gübre üretiminde, Beyond Meat, Gourmay şirketler gıda üretiminde sentetik biyolojiyi kullanıyor. Yararlı genlerin konakçı organizmalara aktarılmasıyla “hücre fabrikalarının” oluşturulması sonucu tarımsal ürünler, biyopestisitler ve hassas tarım ile daha çevreci tarım uygulamalarının geliştirilmesi mümkün.
Yaşamı Tasarlayan DNA Terzileri
Sentetik biyoloji organizmaların sahip olduğu bilgileri okuma yeteneği ve frekanslama yönetimiyle DNA derinliklerinde uyuya kalmış DNA bilgilerini okuyabilir, gerektiğinde depolayabilir. Bilgisayarda kes, yapıştır kıvraklığında yeni organizmalar üretebilme yeteneği tarım ve gıdanın geleceğini kökten değiştirebilir.
Biyoinformatik ve bilgisayar modellemesi ile karmaşık yeni yaşam formlarının biyolojik sistemlerini simüle ederek canlılık üzerine hassas mühendisliğin sınırlarını zorlamak.
Her iyilik gibi sentetik biyoloji de etik gölgesinde gelişimini sürdürmeye zorunlu. Tasarım insanlar, türler arası ilişkiler, soyu tükenmiş dinazorları geri getirip ordu kurma hevesi olası etik problemlerin sadece bazıları. Daha korkunç olanları daha duyarlı insan türünün erdemli tercihleriyle endişe olmaktan çıkarılabilir mi?
Kaygılar; politika, risk değerlendirme analizleri ve yasalarla sıkıca korunabilir. Yeni bir yaşam tasarlama yeteneği açlıkla mücadele edebilmenin yolu olarak bitkisel ve hayvansal üretimdeki verimi artırıcı ve iklim değişikliği ile mücadelenin lokomotifi olabilir. Sınırları zorlamak, etiğin gölgesinden ayrılmadan geleceğe ortak olmak, heyecanların en alası değil mi?